เสถียร จันทิมาธร ช่วงที่ กุหลาบ สายประดิษฐ์ หรือ “ศรีบูรพา” กับเพื่อนหนุ่มของเขาร่วมกันจัดตั้งกลุ่มสุภาพบุรุษขึ้นมา เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๗๒นั้น เป็นช่วงที่งดงามเบิกบานที่สุดช่วงหนึ่งในประวัติวรรณกรรมไทย ในระยะกาลเดียวกันนั้น ม.จ. อากาศดำเกิง ก็เขียนละครแห่งชีวิต ออกมาและ “ดอกไม้สด” ก็มีผลงานของเธอปรากฏทางไทยเขษม รายเดือนแทบไม่ขาดสาย การปรากฏขึ้นมาของนักเขียนกลุ่มสุภาพบุรุษที่มีกุหลาบ สายประดิษฐ์ เป็นผู้นำ จึงเท่ากับเป็นแรงหนุนให้เกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในวงวรรณกรรม อันเป็นการเปิดยุคนวนิยายสมัยใหม่ที่เหออกจากแนวการเล่าเรื่องแบบนิทานด้วยการพยายามสะท้อนชีวิตความเป็นอยู่ของคนเป็นๆ ออกมา จากลูกผู้ชาย-สงครามชีวิต งานของ “ศรีบูรพา” ช่วงก่อน พ.ศ. ๒๔๗๔ ส่วนใหญ่เป็นงานแบบจินตนิยมอันเป็นลักษณะร่วมสมัยอย่างหนึ่งกับงานของนักเขียนรุ่นเดียวกัน ไม่ว่าจะเป็นลูกผู้ชาย, แสนรัก-แสนแค้น, ผจญบาป, โลกสันนิวาส, ปราบพยศ ตลอดจนสงครามชีวิต ล้วนเป็นเรื่องของความรักความใคร่ เป็นโลกแคบๆ ของอะ แมน แอนด์ อะ วูแมน ที่บางครั้งก็ค่อนข้างจะรุนแรงอย่างเช่น แสนรัก-แสนแค้น หรือแม้แต่ลูกผู้ชาย ก็เป็นลักษณะการแก้แค้นทางอารมณ์อย่างหนึ่ง เพื่อชดเชยบางสิ่งบางอย่างจากการผิดพลาดในเรื่องรักบ้าง ประเพณีที่ปิดกั้นเสรีภาพในการแสดงออกบ้าง งานในช่วงนี้ของ “ศรีบูรพา” ที่น่าสนใจที่สุดเห็นจะเป็นเรื่องปราบพยศ…
